Patryk Zając
Katedra Języków i Kultur Afryki, Wydział Orientalistyczny, Uniwersytet Warszawski
Antologia „Magana jari ce” [polskie: Skarb w słowach zaklęty] Abubakara Imama (1937; tłum. Pawlak 2021) stanowi niekwestionowane dzieło literatury w języku hausa oraz najważniejszą pozycję w kanonie literackim tego zachodnioafrykańskiego ludu, liczącego przeszło 48 milionów osób. Hausańczycy, zamieszkujący głownie na południu Republiki Nigru oraz w północnej Nigerii, są jednym z największych narodów afrykańskich o silnym poczuciu tożsamości, manifestowanym, m.in. poprzez język (ale także strój, wyznawaną religię – islam, kojarzenie z aktywnością handlową i in.) Tekst „Magana jari ce” stanowi niedościgniony wzór dla rodzimych pisarzy i wyznacznik norm stylu literackiego hausa. Antologia ta postrzegana jest jako zapis tradycji oralnej, przeniesiony do tradycji pisanej. Jest to zbiór opowieści, łączących motywy zaczerpnięte z hausańskiego folkloru, funkcjonującego wcześniej jedynie w przekazie ustnym, oraz klasyki arabskiej literatury – zbioru baśni z Orientu pt. arabskim: „Alf lajla wa-lajla” (‘Baśnie tysiąca i jednej nocy’). Przestrzeganie norm poprawności języka oraz styl utworu sprawiają, że jest on często analizowany przez badaczy pod kątem różnych cech systemowych języka hausa. Bogata frazeologia, użycie przysłów oraz stosowanie języka figuratywnego sprawiają, że tekst ten można traktować jako korpus w badaniach nad frazeologią i cechami dyskursywnymi języka.
skupi się na przedstawieniu głównych elementów treści i kompozycji antologii „Magana jari ce” oraz jej znaczenia kulturowego, a także wskazaniu wybranych typów danych językowych, które zawarte są w jej tekście i mogą być przedmiotem analiz. Obejmują one przede wszystkim związki frazeologiczne i odwołania kulturowe zakodowane na różnych poziomach języka (leksykalnym, kognitywnym, dyskursywnym). Szczególny nacisk położony zostanie na zaprezentowanie materiału zawierającego użycie przysłów w różnych funkcjach w tekście antologii. Przysłowia służą w „Magana jari ce” m.in. organizacji dyskursu poprzez podział (segmentację) tekstu na rozdziały stanowiące oddzielne partie narracji w obrębie większej całości (konstrukcja szkatułkowa). Pełnią funkcję tytułów rozdziałów, które skazują najważniejsze elementy ich treści lub zawierają morał z historii, którą dany rozdział opowiada. Dodatkowo jeszcze paremie pojawiają się w ustach bohaterów jako elementy dialogów, co stanowi element strategii komunikacji niebezpośredniej znanej z potocznego języka hausa.
Słowa klucze
język hausa, oratura, powieść szkatułkowa, antologia, literatura afrykańska
Bibliografia
Imam, Abubakar. 1937. Magana jari ce [Skarb w słowach zaklęty]. Zaria: Literature Bureau.
Muhammad, Abdulwahab. 2015. A semantic analysis of lexical devices in Abubakar Imam’s Magana jar ice volume II. Opublikowana rozprawa doktorska. Saabrüccken: Scholar’s Press.
Pawlak, Nina (red. i tłum.). 2021. Skarb w słowach zaklęty. Księga Magana Jari Ce Abubakara Imama z komentarzem kulturowym. Warszawa: Dialog.