Łukasz Wnuk

Zakład Gramatyki, Semantyki i Pragmatyki Współczesnego Języka Polskiego – Instytut Języka Polskiego UW (doktorant)

Celem wystąpienia jest przeprowadzenie zorientowanej językoznawczo analizy wiersza Deus sive Natura z ostatniego poetyckiego tomu Jarosława Marka Rymkiewicza zatytułowanego Metempsychoza.

W referacie wykorzystuję elementy poetyki kognitywnej w rozumieniu P. Stockwella takie jak pojęcia prototypowości, schematu konceptualizacyjnego czy ram kontekstowych. Podstawą analizy czynię wskazywanie i opis przesunięć znaczeniowych o charakterze metonimicznym. Odnoszę się do kognitywnych teorii metonimii konceptualnej oraz jej językowych przejawów, uwzględniając kwestie sporne dotyczące między innymi związku przesunięć znaczeniowych z prototypami i kategoryzacją oraz domenami lub wyidealizowanymi modelami poznawczymi (ICM).

Celem analizy czynię wyodrębnienie poszczególnych elementów sceny zaprojektowanej w wypowiedzi o charakterze poetyckim. Wprowadzam kontekst tytułu utworu wraz z jego wyrazistymi konotacjami filozoficznymi, na których tle wyeksponowane są obrazy. Relacje między nimi odnoszę do dostrzegalnych w wierszu relacji część-całość oraz kontrastu opartego o rozmiar – między ogromem a nikłością.

Przedstawione wnioski odnoszę w formie przywołania do wybranych tekstów poetyckich i prozatorskich Jarosława Marka Rymkiewicza, sygnalizując możliwe dalsze kierunki badań językoznawczych nad twórczością pisarza oraz widocznymi w niej stałymi odniesieniami ontologicznymi czy aksjologicznymi.

Poprzez analizę dowodzę efektywności i produktywności badań literackich opartych o zorientowane kognitywnie koncepcje lingwistyczne (określone przez R. Grzegorczykową mianem „semantyki kognitywno-antropologicznej”) oraz wskazuję użyteczność terminologii towarzyszącej badaniom nad znaczeniem i konceptualizacją w analizie oraz interpretacji materiału językowego o charakterze artystycznym.

W tym kontekście przywołuję w referacie kodę jednego z esejów J. M. Rymkiewicza: „istniejemy tu tylko dlatego, że jesteśmy opowieścią, która samą siebie opowiada”.

Słowa klucze

Konceptualizacja, metonimia, prototyp, referencja, Jarosław Marek Rymkiewicz.

Bibliografia

Barcelona, A. (2011). Reviewing the properties and prototype structure of metonymy. W: R. Benczes, A. Barcelona, & F. J. Ruiz de Mendoza Ibáñez (red.) Defining metonymy in cognitive linguistics: Toward a consensus view. Amsterdam: John Benjamins, 61-88.

Dróżdż, G. (2014). The development of the theory of metonymy in cognitive linguistics. Linguistica Silesiana, 35, 119-151.

Grzegorczykowa, R. (2021). Podstawy metodologiczne semantyki kognitywno-antropologicznej. Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury, 33, 9-23.

Rymkiewicz, J. M. (2017). Metempsychoza. Warszawa: Fundacja Evviva l’arte.

Stockwell, P. (2002). Cognitive Poetics. London: Routledge.