Paulina Rybińska
Uniwersytet Łódzki, Instytut Anglistyki
Podróże Jana z Mandeville to popularna XIV-wieczna opowieść (według niektórych źródeł fikcyjna) o angielskim rycerzu, który wyruszył w podróż do Ziemi Świętej, barwnie opisująca jego wędrówkę po najbardziej odległych i egzotycznych rejonach świata. Ogromna popularność tego dzieła spowodowała, że zostało przetłumaczone na wiele języków. Najstarsze angielskie tłumaczenie stanowi bazę dla dwóch kopii tekstu powstałych później w różnych regionach Anglii – północnej (manuskrypt Ms. Egerton 1982) oraz środkowowschodniej (manuskrypt Cotton Titus C.XVI). Jak twierdzi Hanna (1984: 125) „angielskie wersje tekstu Podróże Jana z Mandeville nie były jak dotąd przedmiotem nawet najbardziej podstawowych badań filologicznych”1. Prócz tego fakt, że książka została przepisana niezależnie przez skrybów z rożnych regionów Anglii, czyni z niej doskonały materiał do badań w dziedzinie średnioangielskiej geografii leksykalnej.
Geografia leksykalna przez szereg lat postrzegana była jako zaniedbany obszar badań językoznawstwa historycznego. Według Fisiaka (2000: 87) “historyczna geografia leksykalna, w szczególności staro- i średnioangielska, jest wciąż nierozwiniętym obszarem badań, pomimo że od wielu lat zwraca się uwagę na jej istotność”2. Choć powszechnie uważa się, że wiedza na temat geograficznego rozmieszczenia leksykonu średnioangielskiego byłaby nieoceniona w procesie lokalizowania manuskryptów, badania tego rodzaju zwykle postrzegane są jako żmudne i ograniczone czynnikami takimi jak, na przykład, brak informacji na temat genezy manuskryptu czy niedostateczna ilość kopii danego tekstu pochodzących z różnych regionów (Carillo-Linares i Garrido-Anes 2008).
Obecne badanie ma na celu, po pierwsze, zbadanie różnic leksykalnych między dwiema wersjami Podróży Jana z Mandeville – północną i środkowowschodnią, a następnie sprawdzenie, czy zaobserwowane rozbieżności odzwierciedlają regionalne preferencje co do użycia słów w okresie późnośrednioangielskim (mianowicie, czy pewne słowa można uznać za dialektyzmy).
Powyższe badanie oparte jest na metodologii korpusowej. Pierwszy etap to analiza równoległa wybranych rozdziałów Podróży Jana z Mandeville (w sumie ok. 31 tys. słów), drugi natomiast polega na weryfikowaniu otrzymanych wyników w dostępnym online Słowniku średnioangielskim (ang. Middle English Dictionary), który wyświetla cytaty z tekstów zgromadzonych w Korpusie Średnioangielskiej Prozy i Wersetu (ang. Corpus of Middle English Prose and Verse). Końcowym etapem badania jest stworzenie map obrazujących regionalne rozmieszczenie jednostek leksykalnych oraz wykazu dialektyzmów późnośrednioangielskich, co w konsekwencji może przyczynić się do rozwoju średnioangielskiej geografii leksykalnej.
Słowa klucze
historyczna geografia leksykalna, średnioangielszczyzna, Podróże Jana z Mandeville, dialektyzmy późnośrednioangielskie, metodologia korpusowa
Bibliografia
Carrillo-Linares M. J.; Garrido-Anes E., Middle English word geography: Methodology and applications illustrated. W: English Historical Linguistics 2006. Volume III: Geo-Historical Variation in English, M. Dossena, R. Dury i M. Gotti (red.), John Benjamins, Amsterdam 2008, 67-91.
Fisiak J., Middle English beck in the Midlands: the place-name evidence. W: Words: structure, meaning, function, Ch. Dalton-Puffer, N. Ritt i D. Kastovsky (red.), Mouton de Gruyter, Berlin 2000, 87-94.
Hanna R. III, Mandeville. W: Middle English prose. A critical guide to major authors and genres, A. Edwards i G. Stockwell (red.), Rutgers UP, New Brunswick, N.J. 1984, 121-132. .
1 “The most basic philological tasks have yet to be performed upon the English Versions [of Mandeville’s Travels]”, tłum. własne.
2 “Historical word-geography of English, particularly Old and Middle English, is still a very much underdeveloped area of research although its importance has been recognized for a long time”, tłum. własne.