Donata Ochmann; Artur Czesak
Uniwersytet Jagielloński; Biblioteka Kraków
Romans obyczajowy Michała Bałuckiego Tajemnice Krakowa nie był wznawiany od 1870 r., nie doczekał się też analiz krytycznych. Jednym z elementów charakterystycznych, wiążących utwór ze słynną powieścią E. Sue, jest prezentacja „ciemnych stron” życia Krakowa i Kazimierza, satyra obyczajowa i charakterystyka językowa przestępców za pomocą leksyki. Ten element stylizacyjny jest jednak wtórny wobec zebranych przez K. Estreichera i opublikowanych w prasie w r. 1859 i w osobnej publikacji w r. 1867 materiałów dotyczących „gwary złoczyńców”.
Wystąpienie dotyczyć będzie także niestandardowych elementów leksykalnych, których autor nie wyróżnił kursywą i nie opatrzył objaśnieniem, potencjalnie cennych dla rekonstrukcji polszczyzny potocznej Krakowa początkowych lat autonomii.
Współcześnie również zdarza się wypełnianie świata przedstawionego elementami czerpanymi ze źródeł językoznawczych i memuarystyki.
Należy mieć na uwadze, że pisarze świadomie korzystają z materiałów leksykograficznych, więc tylko dobra znajomość języka epoki i lokalnych materiałów źródłowych pozwala na uniknięcie automatycznego kwalifikowania materiału językowego z powieści jako portretu socjolingwistycznego, wzbogacającego studia nad językiem.
Słowa klucze
socjolekt, slang, regionalizmy, źródła, leksykografia
Bibliografia
M. Bałucki, Tajemnice Krakowa, Kraków 1870
K. E[streicher], Gwara złoczyńców, Warszawa 1867
K. Stępniak, Słownik tajemnych gwar przestępczych, Londyn 1993