Magdalena Błaszak
Uniwersytet Śląski
Językoznawstwo i literaturoznawstwo to dwie dziedziny humanistyki, między którymi można zauważyć różnego rodzaju powiązania i zależności. Język stanowi materiałową podstawę twórczości literackiej dlatego też nie można badać literatury nie patrząc na język. Poznanie języka autora dzieła jest niezbędne przed rozpoczęciem badań nad literaturą. Wszelkie utwory literackie stanowią dla lingwistów pewnego rodzaju konstrukcję językową, są znakiem językowym. Przekazując informacje, stają się jednocześnie komunikatem. Dlatego też dzieła literackie jako całość mogą być i są przedmiotem zainteresowania językoznawstwa które jest otwarte na badanie różnych typów tekstów literatury popularnej. Literatura piękna powinna odwoływać się do naszych zmysłów, które stanowią wspólny mianownik ludzkich doświadczeń. Dzięki odpowiednio użytym czasownikom w tekście czytelnik otrzymuje bardziej klarowny obraz i jest w stanie lepiej wyobrazić sobie przedstawioną sytuację. Aby odbiorca testu mógł przeżywać opowiedzianą historię razem z jej bohaterami, musi poczuć ją zmysłami. Celem mojego wystąpienia będzie przedstawienie czasowników zmysłów używanych przez macedońskiego pisarza, Igora Stanojoskiego. Materiał badawczy zostanie wyekscerpowany z trzech powieści tego pisarza – „Dissomnii”, „Gargara” i „Prviot univerzitetski den na mojata ḱerka”. Ze względu na fakt, iż są to czasowniki o bardzo interesującej strukturze semantycznej, posiadające inne własności składniowe i znaczeniowe niż w języku polskim uważam, że ich analiza pozwoli pokazać wartość emocjonalno-stylistyczną badanej literatury. Wskazując na relacje badanych przeze mnie czasowników z innymi częściami mowy omówię jak ważną rolę dynamizacyjną, ekspresywno-impresywną i stylotwórczą mogą one odgrywać. Badania nad zmysłami jednoznacznie wskazują na bogatą już tradycję, odnoszącą się do epistemologii, estetyki, etyki. Dawne rozważania na temat sensoryczności łączyły się z tak różnymi dziedzinami nauki jak: filozofia, sztuka, medycyna, antropologia, literatura, fizjologia, fizyka a nawet astronomia. Dlatego próba zmierzenia się z zagadnieniem zmysłowości, ujętej w ramy poetyckiego obrazowania, wydaje się zadaniem wielce inspirującym, otwierającym rozmaite pola kontekstowe.
Słowa klucze
czasowniki percepcji, zmysły, semantyka, składnia
BibliografiaStanojoski I., Dissomnii, Skopje 2020
Stanojoski I., Gargara, Skopje 2020
Stanojoski I., Prviot univerzitetski den na mojata ḱerka, Skopje 2020
Dobaczewski A., Zjawiska percepcji wzrokowej: studium semantyczne. Warszawa 2002
Grzesiak R. Semantyka i składnia czasowników percepcji zmysłowej. Wrocław 1983