Tomasz Korpysz

Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

Pojęcie definicji poetyckiej (nazywanej niekiedy także „definicją artystyczną”) do polskiej literatury przedmiotu wprowadził Ryszard Tokarski, który odwoływał się do podstawowej dla omawianej problematyki pracy Eryka Chanpiry. Zagadnienie to podjęli następnie: Anna Pajdzińska w dziś już klasycznym artykule Definicje poetyckie, w którym analizowała różnorodne przykłady z poezji współczesnej, a także Tomasz Korpysz w cyklu artykułów i monografii dotyczących twórczości Cyprian Norwida.

Definicje poetyckie to heterogeniczne pod względem struktury konstrukcje, których najważniejszym celem jest jednostkowa, idiolektalna charakterystyka jakiegoś wyrażenia, dokonana na potrzeby konkretnego tekstu. Definicje takie, zwykle oparte na metaforze, ustalają często bardzo nieoczywistą ekwiwalencję definiendum i defniensa, wydobywają bowiem jedynie wybrane cechy, które z jakiegoś, czyjegoś punktu widzenia, doraźnie uznawane są najważniejsze. Nie oddają one obiektywnej prawdy o rzeczywistości, lecz ujawniają jakąś jej subiektywną wizję, często też wiążą się z negacją utrwalonego znaczenia i wartościowania definiowanych słów. Warto przy tym zaznaczyć, że definicje poetyckie zwykle dalekie są nie tylko od definicji naukowych, opierających się na obiektywnej wiedzy o świecie, lecz także od tzw. definicji potocznych, w których odbija się intersubiektywny, utrwalony w danym języku czy też jego odmianie obraz świata.

Mimo nieostrych granic wyrażenie „definicja poetycka” utrwaliło się już w literaturze przedmiotu jako nowy termin ze względu na to, że wprost wskazuje ono na najważniejszą funkcję, jaką takie konstrukcje pełnią w tekstach. W ostatnich latach – mimo ważnych zastrzeżeń, które wobec samego terminu i zakresu jego stosowania sformułowała Jolanta Chojak – posługiwały się nim np.: Anna Kozłowska, analizująca takie konstrukcje w twórczości Karola Wojtyły, Jolanta Kowalewska-Dąbrowska, opisująca ten typ wyrażeń w twórczości ks. Jana Twardowskiego, oraz Ewa Dulna-Rak, omawiająca różnorodne struktury definicyjne i quasi-definicyjne w pismach Juliusza Osterwy.

W referacie zrekonstruowane zostaną dotychczasowe ustalenia oraz wskazane najważniejsze problemy i kwestie dyskusyjne związane z rozumieniem pojęcia „definicja poetycka” i zakresem jego stosowania.

Słowa klucze

Definicja poetycka, ekwiwalencja, definiens, definiendum

Bibliografia

1. Chojak J., 2010, Kilka pytań o definicję poetycką. W: Człowiek – słowo – świat. Red. J. Chojak, T. Korpysz, K. Waszakowa. Warszawa, s. 124-137.

2. Korpysz T., 2009, Definicje poetyckie Norwida, Lublin.

3. Pajdzińska A., 1993, Definicje poetyckie. W: O definicjach i definiowaniu. Red. J. Bartmiński, R. Tokarski. Lublin.

4. Tokarski R., 1987, Znaczenie słowa i jego modyfikacje w tekście, Lublin.

5. Ханпира Э.. И.,1984, О художественной дефиниции. W: Проблемы структурной лингвистики 1982. Peд.. В. П. Григорьев. Моcква.