Ewa Stala

Uniwersytet Jagielloński

O ile badania zjawiska humoru sięgają starożytności, humor średniowieczny jest zagadnieniem stosunkowo słabo opracowanym (Attardo 1994: 33-34; Warcaba 2019: 48-55). Niniejszy ma na celu przybliżenie tego zagadnienia, a zarazem stanowi próbę zastosowania narzędzi językoznawczych w badaniu materiału literackiego. Korpus badawczy stanowi Księga Dobrej Miłości Juana Ruiza (hiszp. Libro de Buen Amor, skr. LBA), sztandarowe dzieło hiszpańskiej literatury średniowiecznej datowane na lata 1330-1343, a dokładnie polski przekład jego fragmentów autorstwa Zofii Szleyen (1980). Zastosowana metodologia to tzw. Ogólna Teoria Humoru Słownego (ang. General Theory of Verbal Humor, skr. GTVH) (Attardo, Raskin, 1991; Attardo, 1994) będąca rozwinięciem teorii skryptów V. Raskina (1985). Istnieją, co prawda, niezliczone opracowania badanego dzieła (tłumaczka we wstępie do swojego przekładu (str. 12) szacuje, że tylko w latach 1929-1951 ukazało się 247 pozycji książkowych na ten temat), w tym prace na temat jego ironicznego charakteru (cf. Ayerbe Chaux, 1968; López Castro, 2009), są to jednak ujęcia stricte literaturoznawcze. Z kolei, o ile istnieją opinie (cf. Lew 2000), że zastosowana w tym przypadku Ogólna Teoria Humoru Słownego jest pomocna głównie w badaniu dowcipów językowych, postaramy się udowodnić, że jej ogólny charakter może znaleźć zastosowanie także w badaniu tekstów literackich, a przeprowadzona analiza według schematu Salvatore Attardo pozwoli lepiej zrozumieć fenomen humoru w tym średniowiecznym utworze literatury hiszpańskiej i da asumpt do kolejnych badań humoru epoki Średniowiecza. Na początku przybliżymy nieco samo dzieło i jego autora, następnie przejdziemy do zjawiska humoru, w tym zagadnienia humoru w Średniowieczu, wreszcie zreferujemy założenia GTVH. Część praktyczna to analiza utworów zebranych w polskim wydaniu według sześciu parametrów (język, forma narracyjna, cel, kontekst, mechanizm logiczny, zestawienie skryptów). Przeprowadzona analiza pozwoli nie tylko zebrać dane (ilościowe i jakościowe) na temat struktury humoru w wybranym średniowiecznym, ale też (mamy nadzieję) pokaże ową „intradyscyplinarność” badań filologicznych, w których materia języka tworzącego dzieło literackie jest doskonałym połączeniem aspektów językoznawczych i literackich.

Słowa klucze

humor, GTVH, hiszpańska literatura średniowieczna, Księga Dobrej Miłości

Bibliografia

Attardo, S., 1994, Linguistic Theories of Humor, Berlín: De Gruyter Mouton.

Attardo, S.; Raskin, V. (1991). Script theory revis(it)ed: joke similarity and joke representation model, Humor, n.. 4 (3–4), str. 293–347.

Raskin, V., 1985, Semantic mechanisms of humor, Dordrecht: D. Reidel Publishing Company.

Warcaba, K., 2019, Jana Tzetzesa ‘Iάμβοι τεχυικοί czyli dwunastowieczny traktat o komedii, Scripta Classica, vol. 16, str. 45-56.

Juan Ruiz, 1980, [1330-1343], Księga Dobrej Miłości, przekł. Zofii Szleyen, Warszawa: PIW.