Katarzyna Sobolewska
IJP PAN Warszawa
Żeromski jako uważny obserwator polskiego życia na przełomie XIX i XX w. świadomie kreował język swoich utworów. W odpowiedzi na nowe potrzeby nazewnicze związane z emancypacją kobiet i ich masowym wkraczaniem do przestrzeni społecznej – szukał odpowiednich struktur językowych, penetrował zasoby polszczyzny historycznej i gwarowej, upowszechniał zapożyczenia i wykorzystywał potencjał słowotwórczy języka polskiego.
W referacie przedstawię użyte przez pisarza nazwy kobiet w podziale na grupy semantyczne [synonimy kobiety lub dziewczyny, np. dziewczysko, niewiasta, szelma, nazwy odmężowskie (baronowa, pisarzowa), rodzinne (ciotczysko, macoszka), nazwy wykonawczyń zawodów (markietanka, spódniczarka), nazwy głosicielek poglądów (ateuszka, reakcjonistka), nazwy kobiet jako istot erotycznych (gamratka, ptaszyna, rozpustnica), nazwy nosicielek cech (flądra, oślica, strojnisia) itp.], omówię ich budowę, pochodzenie, sposoby użycia w tekstach. Przedstawię też wyniki kwerend słownikowych, aby ocenić stopień innowacyjności tego zbioru leksemów. Pokażę, w jaki sposób doniosłe zmiany społeczne i kulturowe wpłynęły na warsztat pisarski jednego z najważniejszych twórców polskiej literatury, i jak na jego „wynalazki” leksykalne reagowali czytelnicy.
Słowa klucze
Żeromski, feminatywy, język pisarza
Bibliografia
K. Handke, R. Handke, Słownictwo pism Stefana Żeromskiego, t. 13. Świat mężczyzn i świat kobiet, Kraków 2007.
K. Handke, Polszczyzna Stefana Żeromskiego, Warszawa 2012.
A. Małocha-Krupa, Feminatywum w uwikłaniach językowo-kulturowych, Wrocław 2018.
A. Małocha-Krupa (red.), Słownik nazw żeńskich polszczyzny Wrocław 2015.