Marta Nowak
Uniwersytet w Lublanie
Celem wystąpienia jest zebranie i analiza materiału onimicznego wyekscerpowanego z cyklu powieści kryminalnych Piotra Schmandta, co pozwoli na zbadanie onimii powieści kryminalnej retro wybranego autora. Głównym zadaniem, jakie przed sobą stawiam, jest wskazanie onimicznych cech tego podgatunku oraz pokazanie, w jaki sposób dobór onomastykonu zależy od wybranego podgatunku, ale także autora. Badania nazw własnych w utworach przynależących do określonego gatunku wymagają ustalenia jego ram oraz wewnętrznych podziałów. Pierwsza wątpliwość natury terminologicznej wynika z problemów z jednoznacznym rozróżnieniem kryminałów historycznych oraz retro, gdyż badacze zajmujący się tą problematyką nie znaleźli dotąd odpowiedzi na pytania, czy należy wyszczególniać te dwa podgatunki oraz gdzie postawić granicę między nimi. Jolanta Świetlikowska włącza kryminał retro do nurtu historycznych powieści kryminalnych.
Przyjmuję, że kryminał retro, w przeciwieństwie do kryminału historycznego, nie skupia się na konkretnym wydarzeniu lub postaci historycznej, a raczej czerpie z atmosfery epoki, prezentuje jej ogólny klimat. Powieść w stylu retro wykorzystuje czasami plotki lub anegdoty, aby ubarwić i urozmaicić opisywaną historię, niekiedy źródło fabuły może stanowić sensacyjna miejska legenda. Nie zmienia to jednak faktu, że autorzy powieści retro poświęcają wiele uwagi historycznej wiarygodności prezentowanych zdarzeń, a analiza materiałów oraz kwerendy biblioteczne stanowią istotny element ich twórczej pracy. Kryminał retro to przede wszystkim fikcyjna opowieść, ale jej tło jest jak najbardziej realistyczne oraz wiarygodne, nawet jeśli służy pokazaniu wykreowanych przez pisarza bohaterów i stworzonej przez niego historii. Kryminały retro pozwalają nie tylko poznać daną epokę historyczną, lecz także – nawet w większym stopniu – poczuć jej atmosferę. Powieści, których warstwę onimiczą omówię w wystąpieniu nazywam kryminałami retro, ponieważ na tle pozostałych podgatunków wyróżniają się kilkoma charakterystycznymi cechami, jak:
• wierne odwzorowanie historycznych realiów;
• zastosowanie ówczesnej gwary miejskiej;
• wyraźna świadomość gatunkowa (liczne nawiązania do klasycznych dzieł).
Słowa klucze
onomastyka literacka, kryminał retro, nazwy własne, powieść kryminalna
Bibliografia
• Burszta W.J., Czubaj M., Kryminalna odyseja oraz inne szkice o czytaniu i pisaniu, Gdańsk 2017.
• Chłosta-Zielonka J., Zamiast powieści obyczajowej. Cechy współczesnej polskiej powieści sensacyjnej, „Media-Kultura-Komunikacja społeczna” 9, 2013, s. 87-98.
• Graf M., Literackie nie-nazywanie. Onomastykon polskiej prozy współczesnej, Poznań 2015.
• Kiszka-Pytel B., Nazwy własne w najnowszej prozie polskiej – między idiolektem a problematyką współczesnej kultury, Katowice 2019.
• Rejter A., Nazwa własna wobec gatunku i dyskursu, Katowice 2016.