Magdalena Gozdek

Uniwersytet Łódzki

Przedmiotem badań w referacie są nazwy osobowe zawarte w czterech publikacjach XVI-wiecznego pisarza Erazma Glicznera: Książkach o wychowaniu dzieci (1558), Odporze na odpowiedź kwestyj (1579), Kronice żywota, nauki i spraw Pana Jezusa Syna Bożego (1579), Apelacyji, którą się popiera i znowu wywodzi (1598). Gliczner jako czołowy przedstawiciel polskiej reformacji posiadał obszerny dorobek, w którym mieściły się teksty napisane w języku polskim, łacińskim oraz dzieła tłumaczone. Utwory wybrane jako przedmiot badań w proponowanym referacie autor napisał oryginalnie w języku polskim. Ponadto są to jedyne takie dzieła w jego twórczości, które zachowały się w całości. Poddany analizie materiał zostanie wyekscerpowany bezpośrednio ze starodruków.

W referacie stawiam tezę o swoistości warstwy onimicznej dzieł Erazma Glicznera, stanowiącej element języka osobniczego tego pisarza, przy czym interesować mnie będzie proces adaptacji graficzno-fonetycznej obcych antroponimów w przedziale czterdziestu lat dzielących pierwszą i ostatnią publikację protestanckiego autora – na tle tendencji właściwych dla polszczyzny drugiej połowy XVI wieku. W pracy zestawione zostaną te same nazwy osobowe, występujące przynajmniej w dwóch utworach Glicznera, np. imiona Grzegorz (formy tekstowe Grzegorz, Gregorius) czy Hieronim (formy tekstowe Hieronim, Ieronim). W analizie uwzględnione będą takie aspekty, jak kontekst użycia nazwy własnej oraz jej denotat.

Stan polszczyzny, stanowiący tło porównawcze do badań języka osobniczego, odtworzony zostanie na podstawie danych z takich opracowań, jak książki Marii Malec Imiona chrześcijańskie w średniowiecznej Polsce (Malec 1994), Rafała Zarębskiego Nazwy osobowe w polskich przekładach Nowego Testamentu (Zarębski 2006) oraz artykułów dotyczących wybranych zjawisk graficzno-fonetycznych, np. Marii Karpluk O staropolskim przejmowaniu imion wczesnochrześcijańskich (typ Bartłomiej, Maciej) (Karplukówna 1973) czy Marii Malec Zjawisko geminacji w antroponimii polskiej (Malec 1998). Zestawienie to pozwoli odróżnić formy typowe, które występowały w drugiej połowie XVI stulecia od form wyjątkowych, obecnych w twórczości wybranego do badań pisarza. Podjęcie takiej tematyki ma na celu wniesienie nowych treści do badań nad przebiegiem adaptacji nazw własnych w XVI-wiecznej polszczyźnie oraz jej zależności od języka osobniczego.

Słowa klucze

idiolekt, onomastyka, antroponimy, Erazm Gliczner, XVI wiek

Bibliografia

1) Karplukówna Maria, 1973, O staropolskim przejmowaniu imion wczesnochrześcijańskich (typ Bartłomiej, Maciej), „Onomastica” XVIII, s. 153-172.

2) Malec Maria, 1994, Imiona chrześcijańskie w średniowiecznej Polsce, Kraków.

3) Malec Maria, 1998, Zjawisko geminacji w antroponimii polskiej, w: Najnowsze przemiany nazewnicze, red. E. Jakus-Borkowa, K. Nowik, Warszawa, s. 299-305.

4) Rejter Artur, 2017, Nazwa własna – gatunek – idiolekt, w: Socjolekt, idiolekt, idiostyl. Historia i współczesność, red. U. Sokólska, s. 259-272.

5) Zarębski Rafał, 2006, Nazwy osobowe w polskich przekładach Nowego Testamentu, Łódź.